تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز و عوامل مربوطه طی دو دهه 1388-1367

هدف اصلی رساله حاضر بررسی تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز به عنوان یکی از گفتمانهای سیاسی موثر پس از انقلاب اسلامی است. برای تحقق این هدف ویژگیهای گفتمان مجمع روحانیون مبارز مطالعه و نوع و میزان تحول این گفتمان در دولتهای جنگ، سازندگی و اصلاحات و دولت فعلی مشخص شده است. برای این بررسی از نظریه گفتمان لاکلاو و موفه و از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف استفاده شده است. داده‏های این تحقیق از تحلیل بیانیه‏های مجمع روحانیون مبارز طی سالهای 67 تا 88 و از مصاحبه عمیق با برخی از کنشگران این گفتمان و تحلیل اسنادی به دست آمده است. یافته‏های تحقیق حاکی از آن است که گفتمان مجمع روحانیون مبارز در فاصله سال‏های 67 تا 88 مشمول تحولاتی بوده است. در مفصل بندی این گفتمان در مرحله پیش از رحلت امام و در دولت موسوی اسلام (قرائت ایدئولوژیک و انقلابی اسلام) دال برتر، عدالت، اقتصاد دولتی، اقتدار کاریزماتیک، صدور یکجانبه انقلاب، قوت ایدئولوژی انقلابی و ارزش‏های انقلابی، حضور ارزشهای خاص گرایانه و تاکید بر روحانیت به عنوان مهمترین قشر اثرگذار، دال‏های شناور این گفتمان بودند. پس از رحلت امام و در دولت هاشمی، مردم (قرائت دموکراتیک و مردم‏گرایانه اسلام) دال برتر و عدالت، اقتصاد خصوصی، اقتدار عقلانی و دموکراسی نخبه‏گرایانه، صدور انقلاب و رابطه یکجانبه با جهان، ارزشهای واقع‏گرایانه و عملگرایانه، حضور ارزشهای خاص گرایانه و تاکید بر روحانیت به عنوان مهمترین قشر اثرگذار، دال‏های شناور این گفتمان بودند. در دولت‏های خاتمی و احمدی نژاد همچنان مردم (قرائت دموکراتیک و مردم گرایانه از اسلام) دال برتر و آزادی، اقتصاد خصوصی، اقتدار عقلانی و افول دموکراسی نخبه‏گرایانه، رابطه تعاملی با جهان، ارزشهای واقع گرایانه و عملگرایانه، حضور ارزشهای عام گرایانه و تاکید بر سایر اقشار جامعه در کنار روحانیت، دال‏های شناور گفتمان مجمع روحانیون مبارز را تشکیل ‏داده‏اند. همچنین برای تبیین تحول دال‏های برتر و شناور این گفتمان عوامل سخت افزاری نظیر افزایش جمعیت، افزایش سواد، گسترش شهرنشینی و تحولات اقتصادی، همچنین عوامل نرم افزاری نظیر تحولات سیاسی، تحولات روشنفکری دینی، تحولات رسانه‏ای و تداوم موج دموکراتیزاسیون درجهان مورد توجه و نحوه تاثیر آنها مورد مطالعه قرار گرفته است.